Pogranicze do kwadratu – cmentarz żydowski w Sławkowie
W poszukiwaniu zaginionej menory
ul. Francesco Nullo 7, 41-260 Sławków, Województwo Śląskie
O ile Opole jest miastem leżącym na pograniczu polsko-czeskim, Sławków leży na pograniczu pograniczy: pograniczu województwa śląskiego i małopolskiego (a więc Śląska i Małopolski), a zarazem na pograniczu Polski, Czech i Słowacji – w Zagłębiu. Może dlatego cmentarz żydowski, jaki zachował się w Sławkowie, różni się od kirkutów, jakie można spotkać na Śląsku Opolskim.
Jest malowniczo położony, zadbany, postawiono na nim zarówno tradycyjne macewy, jak i pomniki z bogatą ornamentacją i z różnych materiałów oraz, co się na Opolszczyźnie nie zdarza, z inskrypcjami także w języku polskim. Cmentarz jest ogrodzony, a prowadzi nań metalowa brama z napisem „Cmentarz żydowski gmin Sławkowa i Strzemieszyc w roku 1966 odnowił Daniel Landsmann”.
Historia
Sławków był miastem biskupim i do roku 1790 Żydzi nie mogli się w nim osiedlać. Osadnictwo żydowskie rozpoczęło się w Sławkowie wraz z początkiem XIX wieku. Kiedy w roku 1862 dekret carski zrównał w prawach ludność chrześcijańską i żydowską, Żydzi sławkowscy zaczęli rozwijać się na szerszą skalę, trudniąc się handlem, rzemiosłem, zakładając w Sławkowie fabryczkę drutu i tartak. Społeczność żydowska osiągnęła tu w r. 1890 liczbę ok. 250 osób. Żydzi zorganizowali się w gminę (1904), powołali lokalny samorząd, zbudowali bóżnicę i rytualną łaźnię, szkołę talmudyczną, a w r. 1907 – cmentarz z domem przedpogrzebowym, leżący nieco za miastem, przy drodze do wioski Krzykawka.
W latach 30. gmina sławkowska liczyła ogółem ok. 500 osób, dysponowała biblioteką, kasą zapomogowo-pożyczkową, działał tu Związek Robotników Żydowskich. Koniec tej społeczności przyniósł wrzesień 1939 r. Wycofujące się wojsko polskie wysadziło most na rzece Biała Przemsza, a szukający ucieczki Żydzi 6 września 1939 r. zostali w tym miejscu wystrzelani przez nacierających Niemców. W samym Sławkowie utworzono w r. 1941 getto, a wraz z jego likwidacją w r. 1942 historia Żydów sławkowskich skończyła się.
Wyprawa do Sławkowa odkryje przed każdym człowiekiem niezwykły fragment dawnej Polski z jej złożoną i wielokulturową historią. Mimo że w Sławkowie zachowało się wiele zabytków architektonicznych wysokiej klasy, miasteczko jest mało znane, leży trochę na uboczu od często uczęszczanych szlaków turystycznych, dlatego nie przetaczają się po nim tłumy turystów i wycieczek, dzięki czemu łatwiej dostrzec niepowtarzalny urok i klimat tego miejsca.
Irena
Współczesność
W 1996 r. przy odbudowanym moście na Białej Przemszy umieszczono tablicę z napisem "W tym miejscu w pierwszych dniach wojny, we wrześniu 1939 r. Niemcy zamordowali dziesiątki Żydów, którzy przechodzili przez uszkodzony most". Tablica pamiątkowa znajduje się także na ocalałym budynku sławkowskiej synagogi („W budynku tym do czasu niemieckiej okupacji mieściła się synagoga Żydów Sławkowa”). Zachowała się także fabryczka drutu Scheina, a w miejscowym muzeum Żydzi sławkowscy mają swoją stałą ekspozycję.
Jednak najlepiej zachowanym i najbardziej wzruszającym śladem po żydowskiej społeczności Sławkowa jest właśnie cmentarz.
50.305445 19.406251
Gryf poleca
Jsem toulavý Gryf, napůl polský orel, napůl český lev. Jsem toulavý Gryf, napůl polský orel, napůl český lev. Jsem toulavý Gryf, napůl polský orel, napůl český lev. Jsem toulavý Gryf, napůl polský orel, napůl český lev. Jsem toulavý Gryf, napůl polský orel, napůl český lev. Jsem toulavý Gryf, napůl polský orel, napůl český lev.
